Xanthos kenti, birçok önemli özelliklerinin yanında tarihi en çok acılarla dolu kent olarak bilinir. Tarihçiler, kentin birçok kez yerle bir olduğunu veya yandığını fakat yeni şehrin küller arasında yeniden yeşerdiğini yazarlar. Xanthos antik kentinin Kalkan-Fethiye karayolu üzerinde 18 km uzaklıkta ki Kınık Köyü`nde yer alır. Şehir; Xanthos Nehri (Bugünkü adı Eşen Çayı) kenarında ki ovaya hakim iki tepe üzerinde kurulmuştur. İlki Eşen Çayının kenarından sarpça bir kayalık şeklinde yükselen surla çevirili Likya Akropolü; ikincisi ise Kuzeyde ki daha yüksek ve geniş olan Roma Akropolüdür. Likya yazısı ile yazılmış kitabelerde ‘’Arnna’’ olarak geçer. Homeros, Sarpedon yönetiminde kiXanthosluların Troya savaşlarına katıldıklarını yazar ki bu olay şehrin en eski yazılı tarihine işaret eder. Şehir İ.Ö 546’da Pers kumandanı Harpegos tarafından kuşatılır. Xanthosluların kahramanca karşı koyup direnmelerine rağmen çaresiz duruma düştüklerinde, kadın ve çocuklarını öldürüp şehri ateşe vererek insansız ve harap bir şehri Harpagos’a bırakırlar. Bu toplu intihardan o sırada şehirde bulunmayan 80 aile kurtulur ki şehirlerini, yeni gelen göçmenlerle yeniden kurarlar. İ.Ö 475-450 arasında Xanthos, bu kez yangın felaketi ile karşılaşır. Kazılarla da belirlenen bu yangın katından şehir büyük bir gelişme göstererek batı dünyası ile özellikle de Atina ile sıcak ilişkiler kurar. Büyük İskender’in seferi sırasında Xanthoslular Pers Harpagos’a olduğu gibi direnme göstermişler. İ.Ö 309’dan itibaren Mısır Hanedanı Ptolamaioslar’ın, ardından birçok Likya şehri gibi Suriye Kralı III.Antiokhos’un egemenliğini kabul etmek zorunda kalmışlardır. İ.Ö 2. yy’da Likya Birliği’nin başşehri olan Xanthos, 42 yılında bu kez Romalı Brutus tarafından yerle bir edilmiş ancak ardından İmparator Marcus Antonius’un gayretleriyle yeniden imar görmüştür. İ.S 1.yy.’da Roma egemenliği akltındaki Xhantos’ta İmparator Vespasianus adına tak yaptırılmış, günümüze kalmış Roma yapılarının çoğu bu dönemde inşa edilmiştir. Bizans egemenliği sırasında piskoposluk merkezi olan Xanthos, bu dönemde birçok yeni yapıya kavuşmuştur. Ancak 7.yy’dan sonra Arap akınları şehrin terk edilmesine sebep olmuş, 1938’de yeniden keşfedilip talan edilmesine kadar yanı başındaki Kınık’ta ufak bir köy olarak yaşamını sürdürmüştür. Şehirde ki kazı çalışmaları, 1950 yılından beri Fransız arkeologlar tarafından yürütülmektedir. Xanthos’un her iki akropolü de değişik örgü sistemlerinin görüldüğü sur duvarları ile çevirili olup Likya akropolünü doğudan çevreleyen poligonal teknikteki sur İ.Ö.4.yy’a aittir. Güney yönünde ki sur ile Eşen Çayı tarafında ki surların bir kısmı, Hellenistik devirde yapılmış düzgün bloklardan oluşur. Geri kalan surlar harçlı duvarları ile Bizans dönemine aittir. Bizans sur kalıntısının kuzeyindeki sahayı Roma devri tiyatrosu kaplar. Xanthos’un en ilginç kalıntıları, tiyatronun batısında yer alır. Bunlardan ilki; yüksek dikdörtgen yekpare kaide üzerinde ki ölü ailesiyle yanındaki kadın gövdeli, kuş kanatlı yaratıklar olan ve ölülerin ruhlarını gökyüzün e taşıdıklarına inanılan ‘’Harpy’’ kabartmalarına sahiptir. Bugün orijinal blokları British Museum’da sergilenen Harpy anıtı, İ.Ö. 5.yy’a tarihlenmekte; bu anıt mezarın yanında 4.yy.’a ait diğer bir kaideli Likya lahidi yer almaktadır.
Xanthos Antik Kenti
